تدوین جلد 46 فهرست نسخ خطی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی

گفت و گو با علی اکبر صفری کتاب شناس و فهرست‌نگار ساوجبلاغی

اشاره: آقای علی اکبر صفری فهرست‌نگار ساوجبلاغی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی است که جلد 46 فهرست نسخ خطی کتابخانه‌ی مجلس را در دست تدوین دارد. وی از پژوهشگران مؤسسه کتابشناسی شیعه در قم است. پیشینه‌ای ده ساله در پژوهش و نگارش موسوعة مولفی الامامیة و ارایه‌ی مقالات برگزیده در جشنواره‌ی نقد کتاب، کنگره‌ی شهدین، کنگره‌ی آیت الله ملا محمدتقی برغانی (شهید ثالث) و همکاری مستمر با نشریاتی مانند آینه پژوهش، کتاب ماه کلیات، پیام بهارستان از سوابق پژوهشی او به شمار می‌رود. مطلب زیر حاصل گفت و گوی خبرنگار «وب سایت کتابخانه، موزه، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» با آقای صفری است. (http://www.ical.ir)

«علی‌اکبر صفری» فهرست‌نگار کتابخانه مجلس شورای اسلامی گفت: «حرکت تازه‌ای که در فهرست‌نگاری کتابخانه مجلس شورای اسلامی آغاز شده حسرت و آرزوی چند ساله پژوهشگران، دانشوران بوده است و سرعت و کیفیت کار باید الگویی برای فهرست‌نگاری در دیگر کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی قرار بگیرد.»

علی‌اکبر صفری با بیان این مطلب گفت: در آغاز به حکم اینکه «شناسایی حق، در حق‌شناسی هست» از ریاست محترم کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی و مسئولان بخش خطی کتابخانه تقدیر می‌کنم. وی ادامه داد: برای نمونه به سخنرانی آیت الله استادی از اساتید بزرگوار حوزه علمیه قم که متن آن در مجموعه مقالات سمینار هفتادمین سال افتتاح کتابخانه‌ مجلس آمده استناد می‌کنم که حدود 20 سال پیش ایراد شده است و در آن درخواست سرعت در فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی مجلس مطرح گردیده و آرزومند است فهرست‌نگاری نسخ خطی کتابخانه‌ی مجلس طی یک یا دو سال پایان بگیرد. «ما نباید برای فهرست نسخه‌ها 20 یا 30 سال انتظار بکشیم». الحمد‌لله با این تغییر بزرگ و استفاده از کتابخانه دیجیتالی مجلس شورای اسلامی (رسان) تحولی چشمگیر در عرصه‌ نسخ خطی روی داده است و این تغییر آمار کتاب‌های تصحیح‌شده را افزایش داده است.

صفری در اشاره به آثار فاضل خلخالی از اساتید و بزرگان گمنام عرصه‌ی فرهنگ و علوم اسلامی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی گفت: شیخ محمد قاسم مشهور به فاضل خلخالی (درگذشته 1320 شمسی) از اساتید فلسفه و عرفان حوزه علمیه تهران در روستای گیوی خلخال بدنیا آمده پس از تحصیلات مقدماتی در زادگاهش به تهران کوچیده و تا پایان عمر در حوزه علمیه و مدرسة حقوق تهران به تدریس پرداخته است. از شاگردان فاضل خلخالی می‌توان بدیع‌الزمان فروزانفر، محمدعلی فروغی را برشمرد. متأسفانه سرگذشت وی در هیچ یک از منابع زندگینامه‌ها و کتاب‌شناسی‌ها نیامده است. باید شکر‌گزار بود که دستنویس آثار او در کتابخانه مجلس به یادگار مانده است.  

وی تصریح کرد: نخستین اثر او شرح دعای سحر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است که با نگاهی فلسفی و عرفانی و روایی به نگارش درآمده و در آن به اشعار و حکمت‌های عرفانی استناد شده است. این نسخه به زبان فارسی تألیف شده و از امتیازهای آن، می‌توان به رویکرد نویسنده به آثار آراء ملاصدرا، ملاهادی سبزواری و شیخ اشراق سهروردی و بررسی نظریه‌های آنان اشاره کرد. از ویژگی‌های ستودنی این اثر مقایسه تطبیقی برخی فرازهای دعای سحر با مناجات عرفه حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام است.

صفری اثر دیگر فاضل خلخالی را شرح خطبه توحیدیّه حضرت امیرالمؤمنین معرفی کرد و گفت: این اثر با واژگان نورانی «اصل عبادة الله معرفته و اصل معرفته توحیده ...» آغاز می‌شود که مانند اثر پیش‌گفته سرشار از مطالب عرفانی و فلسفی و در نوع خود بی‌مانند است.

وی بیان کرد: اثر دیگر، شرح خطبه امیرالمؤمنین مشهور به «اربعمائه» است که به آداب و منش زندگی و اصول اخلاقی و اجتماعی اختصاص دارد. این اثر دستاورد سالها تدریس و تجربه او بشمار می‌رود و برخی خاطرات خود را از تاریخ پیش از مشروطه باز می‌گوید و دور‌نمایی از شرایط فرهنگی و اجتماعی عصر قاجار را بدست می‌دهد.

صفری افزود: اثر دیگر، شرح خطبه‌های حضرات معصومین علیه السلام است متن این خطبه‌ها از کتاب تحف العقول عن آل الرسول گزینش شده و پس از ترجمه‌ای کوتاه به شرح در آمده است. نویسنده فاضل -فاضل خلخالی- در بخش شرح خطبة حضرت زهرا سلام الله علیها از نکته‌سنجی و نکته‌یابی پایه سخن را به اوج رسانیده است.

وی با اظهار امیدواری از امید اینکه با برگزاری کنگره‌ی بزرگداشت و چاپ آثار این شخصیت علمی از بزرگان این مرز و بوم قدر‌دانی شایسته‌ای به عمل آید. گفت: چنین بزرگانی از مناطق بسیار محروم برخاسته و با کمترین امکانات و در بد‌ترین شرایط خدمات بزرگ انجام داده‌اند و به‌حق شایسته است الگوی نسل جوان معرفی شوند.